Widok pełnej rekonstrukcji zamku w Żółkwi (na podstawie makiety). źródło: Muzeum Zamku Żółkiewskiego, Ukraina

Badania architektoniczne i konserwatorskie w zamku w Żółkwi (Ukraina) w latach 2012-2015.

Do rozlicznych, zapoczątkowanych w 1677 r. historycznych powiązań i analogii Wilanowa i Żółkwi, na początku drugiej dekady XXI wieku dołączyła intensywna aktywność badawczo-konserwatorska. W pałacu króla Jana III w Wilanowie rozpoczął się zakrojony na wielką skalę proces restauracji fasad i wnętrz. W dawnej siedzibie Żółkiewskich, Daniłowiczów, Sobieskich i Radziwiłłów w Żółkwi rozpoczął się proces planowania analogicznych działań. Obie rezydencje królewskie, obecnie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Państwowy Historyczno-Architektoniczny Rezerwat w Żółkwi, współpracują na różnych polach, dążąc do wzajemnego udostępnienia posiadanych przez siebie zasobów i kompetencji w celu poszerzenia i upowszechnienia wiedzy na temat wspólnych wątków historycznych, szczególnie tych związanych z osobą króla Jana III i jego rodziną, oraz do zrozumienia i utrwalenia materialnych śladów tych związków. W ten sposób w sferze kultury są realizowane ogólne założenia Partnerstwa Wschodniego UE.
 
W praktycznym wymiarze Muzeum w Wilanowie włączyło się aktywnie w nurt badań architektonicznych założenia żółkiewskiego, dyskontując doświadczenia zdobyte w tym zakresie podczas projektu odtworzenia barokowego kostiumu kolorystycznego fasad pałacu wilanowskiego. Stało się to możliwe dzięki dwóm faktom: zawarciu w 2008 roku przez obie instytucje porozumienia o współpracy, oraz umożliwieniu realizacji wilanowskiego programu badań w Żółkwi przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego poprzez trzykrotne (2012, 2013 i 2014) udzielenie dotacji celowych na poszukiwanie, zabezpieczanie, analizowanie i dokumentowanie zachowanych materialnych śladów historycznego wystroju zamku żółkiewskiego.

czytaj dalej

W roku 2012 zespół konserwatorów, kierowany przez specjalistów z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, odnalazł na ścianach kilku sal piano nobile skrzydła pałacowego szczątkowo zachowane elementy wystroju pochodzącego z najwcześniejszego okresu użytkowania zamku (którego początek jest datowany na 1605 r.).
Wielowarstwowa struktura projektu przewidująca wykonywanie odkrywek, pobieranie prób i badania laboratoryjne, została uzupełniona o równoległe zabezpieczanie odnajdywanych malowideł i sztukaterii (podklejanie warstwy malarskiej, strukturalne wzmacnianie sztukaterii).
 
Sesja badań architektoniczno-konserwatorskich przeprowadzona w Żółkwi w sezonie 2013 potwierdziła założenia przyjęte po sezonie 2012, ujawniając coraz więcej motywów formalnych pozwalających datować i interpretować malowidła. Wyniki wszechstronnego przebadania w krajowych i zagranicznych laboratoriach pobranych w Żółkwi prób materiałowych (pigmenty, spoiwa, włącznie z analizą C14) stanowią potwierdzenie tez wynikających z analizy formalnej. Odkrycia doprowadziły do zrewidowania dotychczasowego stanu wiedzy na temat pierwotnego układu pomieszczeń piano nobile.
 
Kolejna sesja badań in situ, zrealizowana w roku 2014, przyniosła nowe odkrycia. Spod sztukatorskich aplikacji stanowiących dekorację kominków zostały odsłonięte w mniejszych lub większych fragmentach dwa medaliony portretowe. Interpretacja odkrytych wizerunków , rzucające nowe światło na dzieje rezydencji żółkiewskiej, a przede wszystkim na sylwetki jej założycieli.

Kalendarium projektu:

2012
czerwiec
I sesja badań konserwatorskich w Żółkwi (Ukraina)
lipiec
badania laboratoryjne w Polsce w celu weryfikacji założeń badawczych (Polska)
sierpień
II sesja badań konserwatorskich w Żółkwi (Ukraina)
2013
lipiec
 
III sesja badań konserwatorskich w Żółkwi (Ukraina)
polowa sesja dokumentacyjna w Żółkwi (Ukraina)
sierpień-październik
badania laboratoryjne na potrzeby końcowych wniosków (Polska, Czechy)
październik-listopad 2013
prace studyjne nad koncepcją przestrzennej bazy danych projektu (Polska)
2014
lipiec
IV polowa sesja badań konserwatorskich w Żółkwi (Ukraina)
październik-grudzień
prace studyjne nad docelową formułą przestrzennej bazy danych projektu(Polska)
2015
luty
prezentacja rezultatów projektu w ramach programu badawczego Monumentum Sobiescianum, realizowanego przez Dział Sztuki Muzeum Króla Jana III w Wilanowie (Polska).
lipiec-październik
kwerenda archiwalna dotycząca kolorystyki fasad XVI-wiecznych siedzib magnackich (Polska, Ukraina)
wrzesień-październik
V polowa sesja badań konserwatorskich w Żółkwi (Ukraina)
wrzesień-listopad
badania laboratoryjne próbek materiałowych z fasad skrzydła pałacowego zamku w Żółkwi i z obiektów referencyjnych w Pomorzanach i we Lwowie (Polska)
wrzesień
prezentacja rezultatów projektu na III Międzynarodowym Kongresie Naukowym o Stanie Badań nad Dziedzictwem Dawnej Rzeczypospolitej, Białystok (Polska)
grudzień
prezentacja rezultatów projektu na seminarium zorganizowanym przez Wydział Konserwacji Dzieł sztuki Akademii Sztuk Pieknych w Wilnie oraz Dyrekcję Trockiego Historycznego Parku narodowego, Wilno (Litwa);
prezentacja rezultatów projektu na seminarium zorganizowanym przez Ukraińskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Architektury i Kultury, Lwów (Ukraina)
2016
marzec
prezentacja końcowych rezultatów projektu w ramach programu badawczego Monumentum Sobiescianum, realizowanego przez Dział Sztuki Muzeum Króla Jana III w Wilanowie (Polska).

Uczestnicy projektu:

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
  • Dyrektor: Paweł Jaskanis.
  • Kuratorzy: Wojciech Bagiński, Paweł Baranowski.
  • Współpracownicy: Małgorzata Przeździęk, Waldemar Nowak.
Zespół badawczy

Michał Mojecki, Kartarzyna Onisk, Sylwia Svorová Pawełkowicz, Dorota Chłosta-Mojecka, Agnieszka Markowska Fereira da Silva , Adam Maciejewski.

Państwowy Historyczno-Architektoniczny Rezerwat w Żółkwi
  • Dyrektor: Wladimir Gerycz.
  • Współpracownicy: Michaił Kubaj, Natalia Pjech.